بورسیه دکتری
رومیسا مطیعی
بروزرسانی:
انتشار: ۱ سال پیش
افرادی که قصد تحصیل دکترا در خارج را دارند، مسلماً از هزینههای تحصیل در خارج از کشور نیز خبر دارند. تحصیل در خارج در هر مقطعی هزینههای نسبتاً زیادی در برخواهد داشت؛ از هزینه بلیت هواپیما گرفته تا هزینه خوابگاه، نیازهای روزانه و … این مقادیر میتوانند گاهی سرسامآور باشند، مخصوصاً اگر قصد تحصیل دکترا در کشورهای گرانی مانند کانادا را داشته باشید. اخذ بورسیه دکتری میتواند بهطور قابل توجهی هزینههای زندگی و تحصیلی شما را کاهش دهد و حتی شما را از کار حین تحصیل هم بینیاز کند، مخصوصاً اگر موفق به دریافت بورسیه فول فاند دکترا شوید.
دریافت بورسیه دکتری تقریباً در تمام کشورهای دنیا امکانپذیر است. بورسیههای دکترا اغلب از طریق دانشگاهها یا یک سازمان مستقل مانند موسسه خیریه، حقوقی یا بنیاد تحقیقاتی به دانشجویان واجد شرایط اهدا میشوند. موسسه مهاجرتی GO2TR در ادامه این مطلب به بررسی شرایط دریافت بورسیههای دکترا، بهترین بورسیههای دکترای سال ۲۰۲۵-۲۰۲۴ و میزان پوشش انواع بورسیهها میپردازد. کارشناسان مهاجرتی ما در مسیر دریافت بورسیه دکتری همراه شما هستند و شما میتوانید برای دریافت مشاوره تلفنی رایگان با شماره ۰۲۱۴۳۰۰۰۰۲۱ تماس بگیرید.
مروری بر شرایط دریافت بورسیه در مقطع دکترا!
- گوینده: رومیسا مطیعی
- ۳۱ مرداد ۱۴۰۲
- مدت: 5 دقیقه, 30 ثانیه
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- شرایط دریافت بورسیه دکتری
- انواع بورسیه دکترا
- مراحل دریافت بورسیه دکتری در خارج از کشور
- بهترین بورسیه های مقطع دکترا در سال ۲۰۲۵-۲۰۲۴
- میزان پوشش بورسیه دکترا
- تفاوت بورسیه دکترا با دیگر کمک های دانشجویی
- پیدا کردن جدیدترین بورسیه های تحصیلی
- لیست رشته های بورسیه دکتری خارج از کشور
- پرونده های موفق GO2TR در دریافت بورسیه تحصیلی دکترا
شرایط دریافت بورسیه دکتری
معیارهای واجد شرایط بودن برای دریافت بورسیه دکترا بسته به دانشگاه و کشور متفاوت است. معمولا دانشگاهها و موسسات مختلف شرایط و الزامات خاصی را برای بورس تحصیلی دکتری تعیین میکنند. به طور کلی اکثر دانشگاهها شرایط زیر را برای بررسی کاندیداهای بورس تحصیلی دکتری در نظر میگیرند.
- معدل: معیار معدل در اکثر دانشگاههای دنیا، نمره GPA است. شما پس از معادلسازی مدارک خود باید حداقل نمره ۳ از ۴ را داشته باشید.
- مدرک کارشناسی: اکثر بورسیههای دکترا مدرک کارشناسی در یک رشته مرتبط و در یک دانشگاه معتبر را نیاز دارند. داشتن مدرک کارشناسی برای دریافت بورسیه اجباری است.
- تجربه تحقیقاتی: برخی از برنامههای دکترا ممکن است متقاضیان را ملزم به داشتن تجربه تحقیقاتی قبلی، از طریق پایاننامه کارشناسیارشد، مقالات چاپ شده یا سایر پروژههای تحقیقاتی کنند.
- مهارت زبان انگلیسی: برای دانشجویان بینالمللی یا کسانی که مدرک کارشناسی خود را در زبانی غیر از انگلیسی به پایان رساندهاند، اکثر دانشگاهها به مدرکی مبنی بر مهارت زبان انگلیسی مانند نمره آزمون تافل یا آیلتس نیاز دارند.
- مدرک کارشناسیارشد: برخی از برنامههای دکترا از متقاضیان میخواهند که مدرک کارشناسیارشد در یک رشته مرتبط داشته باشند، برخی دیگر ممکن است به دانشجو اجازه دهند مقطع کارشناسیارشد را به عنوان بخشی از برنامه دکترا تکمیل کند. مدرک کارشناسیارشد در تعدادی از بورسیههای مقطع دکترا اجباری نیست.
- آزمونهای ورودی دانشگاهها: برخی از دانشگاهها ممکن است از متقاضیان بخواهند که آزمونهایی مانند آزمون سوابق تحصیلات تکمیلی (GRE) یا آزمون پذیرش مدیریت فارغالتحصیل (GMAT) را انجام دهند.
- توصیهنامه: اکثر برنامههای دکترا از متقاضیان میخواهند که حداقل ۲ توصیهنامه از مراجع علمی یا حرفهای ارائه دهند.
- انگیزهنامه: بیانیه هدف یا انگیزهنامه باید بینشی در مورد علایق تحقیقاتی، اهداف شغلی و دلیل علاقه شما به ادامه تحصیل در مقطع دکترا و دریافت بورسیه تحصیلی ارائه دهد.
انواع بورسیه دکترا
اگر بخواهیم یک تعریف کلی از بورسیه دکترا ارائه دهیم باید بگوییم که بورس تحصیلی دکتری نوعی کمک مالی است که مبلغی را به دانشجو اعطا میکند تا به او در تکمیل کردن دوره دکترا کمک شود. بورسیههای دکترا بر ۲ اساس به دانشجویان اعطا میشوند.
- بورسیههای مبتنی بر شایستگی: این بورسیهها براساس نمرات و توانمندیهای تحصیلی دانشجویان به آنها اعطا میشوند. یعنی برای دریافت بورسیههای مبتنی بر شایستگی باید ریزنمرات خوب، تحقیقات، مقالات و رزومه ممتازی داشته باشید.
- بورسیههای مبتنی بر نیاز: این بورسیهها برای حمایت از دانشجویانی در نظر گرفته شدهاند که شرایط شخصی و زندگی مناسبی ندارند و توانایی تحصیل در مقطع دکترا با وضعیت فعلی برای آنها ممکن نیست. این بورسیه، بهترین نوع برای دانشجویانی است که در شرایط اجتماعی یا سیاسی مناسبی زندگی نمیکنند.
البته برخی از دانشگاهها، هر دو نوع این بورسیهها را با هم ترکیب میکنند؛ یعنی دانشجویانی را برای اعطای بورسیه در نظر میگیرند که هم توانایی تحصیلی بالایی دارند و هم در شرایط نامناسبی زندگی میکنند.
مراحل دریافت بورسیه دکتری در خارج از کشور
ادامه تحصیل در مقطع دکترا در خارج از کشور با بورسیه تحصیلی میتواند فرصتی عالی برای دانشجویان بینالمللی جهت دریافت حمایت مالی و در عین حال ارتقاء مهارتهای آموزشی و پژوهشی باشد. مراحل کلی درخواست بورسیه دکتری در زیر آمده است:
-
پیدا کردن دانشگاههای مناسب و موردعلاقه خود
-
بررسی انواع بورسیههای دانشگاههای مدنظر، ددلاینها و شرایط دریافت بورسیهها
-
ارتباط با دانشگاه یا استاد مربوطه از طریق تماس یا ایمیل
-
تحقیق درمورد بورسیههایی که از طریق خیریهها و دیگر ارگانهای دولتی ارائه میشوند.
-
آماده کردن مدارک و نوشتن رزومه قوی جهت اپلای برای بورسیه
-
ارسال درخواست زودتر از موعد، برای بالا بردن شانس دریافت
بهترین بورسیه های مقطع دکترا در سال ۲۰۲۵-۲۰۲۴
در سال ۲۰۲۵-۲۰۲۴ بیش از ۵۰۰ بورسیه دکتری با پوشش کامل در دانشگاههای برتر جهان برای دانشجویان بینالمللی در دسترس است. این بورسیهها به طور متوسط ۱۵۰۰ دلار کمک هزینه ماهانه به همراه هزینههای تحصیل، هزینههای اقامت، بیمه درمانی و کمک هزینه سفر را ارائه میکنند. در جدول زیر، تعدادی از برترین بورسیههای دکترای امسال را به همراه میزان پوشش آن برای شما گردآوری کردهایم. برای دریافت هر کدام از این بورسیهها و تحقق رویای تحصیل در بهترین دانشگاههای دنیا با کارشناسان ما یک وقت مشاوره رزرو کنید.
| نام بورسیه | کشور مقصد | پوشش بورسیه | مهمترین شرایط اپلای | ددلاین |
|---|---|---|---|---|
| بورسیه دانشگاه ییل | آمریکا | حداکثر ۷۰,۰۰۰ دلار | – مدرک زبان – ۲ توصیهنامه – ریزنمرات تحصیلی | ۱ دسامبر ۱۵ دسامبر ۲ ژانویه |
| بورسیه دولتی ترکیه | ترکیه | – ۳۰۰۰ لیر ماهانه (۱۱۱ دلار) – معافیت از پرداخت شهریه – بلیت بازگشت -بیمه سلامت -خوابگاه | – مدرک زبان ترکی یا انگلیسی – حداکثر ۳۵ سال – ریزنمرات تحصیلی با نمرات حداقل ۷۰% | ۲۰ فوریه |
| بورسیه دولتی چین | چین | ۳۵۰۰ یوآن ماهانه (۴۸۷ دلار) – بیمه سلامت – خوابگاه | – حداکثر ۴۰ سال – داشتن مدرک کارشناسیارشد | ندارد |
| بورسیه DAAD | آلمان | فول فاند ۱,۲۰۰ یورو ماهانه | – مدرک زبان انگلیسی یا آلمانی – مدرک کارشناسیارشد مرتبط – حداقل ۲ سال تجربه کاری حرفهای – از آخرین مدرک تحصیلی ۶ سال بیشتر نگذشته باشد | بسته به رشته متغیر است. |
| بورسیه MEXT | ژاپن | – معافیت از پرداخت شهریه – خوابگاه – بلیت هواپیما – مبلغی متغیر بهصورت ماهانه | – مدرک زبان انگلیسی – حداکثر ۳۵ سال | به سفارت ژاپن در کشور مربوطه بستگی دارد. |
| بورسیه فول برایت (Fulbright) (این بورسیه فعلا به دانشجویان ایرانی تعلق نمیگیرد) | آمریکا | – معافیت از پرداخت شهریه – مقرری ماهانه – هزینه خوابگاه – بیمه سلامت – بلیت هواپیما | – مدرک زبان انگلیسی – ۲ مقاله – ۳ توصیهنامه | بین فوریه تا اکتبر |
| بورسیه دانشگاه تان داک ثنگ | ویتنام | – معافیت از پرداخت شهریه – پوشش هزینه کامل خوابگاه | – مدرک زبان انگلیسی یا ویتنامی – انگیزهنامه | ۳۰ می |
| بورسیه دولت بانکوک | تایلند | – معافیت از پرداخت شهریه -مقرری ماهانه ۱۶,۰۰۰ بات تایلند (۴۶۷ دلار) – هزینه خوابگاه | – مدرک زبان انگلیسی – حداکثر سن ۳۵ سال – حداقل معدل ۳٫۲۵ کارشناسیارشد (براساس سیستم معدل تایلند) | بسته به رشته متفاوت است. |
| بورسیه گیتس کمبریج | انگلستان | – ۱۷,۵۰۰ پوند حقوق سالانه (۲۲,۸۸۰ دلار) – بیمه سلامت – کمک هزینه پروژهای و تحصیلی تا ۲۰۰۰ پوند (۲,۶۱۴دلار) – مقرری در حدود ۱۰,۰۰۰ پوند (۱۳,۰۷۲ دلار) | – مدرک زبان انگلیسی – سطح تحصیلات آکادمیک ممتاز -پروپوزال – داشتن مهارتهای رهبری | ۱ دسامبر ۵ ژانویه |
| بورسیه دانشگاه استنفورد | آمریکا | – معافیت از پرداخت شهریه – هزینه مسافرت – هزینه زندگی – خرده خرجهای تحصیلی | – مدرک زبان انگلیسی – سلامت کامل جسمی و ذهنی – قبولی در یکی از آزمونهای GMAT, GRE, LSAT, MCAT | ۱ دسامبر |
| بورسیه دانشگاه محمد بن زیاد | امارات | – معافیت از پرداخت شهریه – حقوق ماهانه ۱۰,۰۰۰ درهم (۲,۷۲۲ دلار) – هزینه خوابگاه | – مدرک زبان انگلیسی – نمره GPA حداقل ۳٫۲ از ۴ – نمره قابل قبول در آزمون GRE | ۳۰ آوریل ۱ سپتامبر |
| بورسیه دولت مجارستان | مجارستان | – معافیت از پرداخت شهریه – حقوق ۴۳,۷۰۰ ماهانه (۱۳۱ دلار) – کمک هزینه خوابگاه تا ۴,۰۰۰ فورینت ماهانه (۱۲ دلار) – بیمه پزشکی تا ۶۵,۰۰۰ فورینت سالانه (۱۹۵ دلار) | – مدرک زبان انگلیسی – سلامت کامل جسمی و روحی – تحصیلات آکادمیک در سطح عالی | ۱۶ ژانویه |
| بورسیه دانش پژوهان نایت هنسی دانشگاه استنفورد | آمریکا | -کمک هزینه پوشش شهریه – کمک هزینه برای هزینه زندگی – کمک هزینه سفرهای پژوهشی | – فارغ التحصیل شدن از دانشگاه استنفورد – مدرک زبان انگلیسی | ۹ اکتبر |
| بورسیه هاینریش بول آلمان | آلمان | – ۱۲۰۰ یورو در ماه، – ۱۰۰ یورو کمک هزینه تحقیقات در ماه – کمک هزینههای فردی مختلف | – سطح B2 یا DSH2 (با گواهینامه) – نمرات عالی در مقاطع تحصیلی قبلی – شارکت اجتماعی و علاقه به سیاست | ۱ مارس و ۱ سپتامبر |
| بورسیه تحصیلی کنراد آدناور آلمان | آلمان | – کمک هزینه ماهانه ۱۲۰۰ یورو – کمکهزینه خانواده به مبلغ ۲۷۶ یورو – کمکهزینه کودک ماهانه ۱۹۴ یورو | – نمرات بالاتر از حد متوسط – موفقیت در امتحانات مقدماتی یا آزمونهای ورودی به دانشگاههای آلمان – داشتن مهارتهای زبان آلمانی حداقل سطح B2 (مدرک آزمون DSH یا آزمون Testdaf) | مهلت پایان درخواست ۱۵ جولای (ساعت ۱۲ ظهر) هر سال |
| بورسیه ونیر کانادا | کانادا | – ۵۰ هزار دلار کانادا در سال | – مدرک زبان آیلتس یا تافل برای دانشجویان بینالمللی – مدرک کارشناسی ارشد | ۱ نوامبر |
| بورسیه تحصیلی Trillium انتاریو | کانادا | – سالانه ۴۰ هزار دلار | – مدرک زبان انگلیسی آیلتس یا تافل – کسب نمره A در دو سال آخر تحصیل – دانشجوی تمام وقت دکتری | از سپتامبر هر سال |
| برنامه تحصیلی تعالی دولت سوئیس | سوئیس | پوشش هزینه تحصیلی از ۲۵% الی ۱۰۰% شهریه کمک هزینه ماهانه بیمه درمانی هزینه بلیت رفت و برگشت | – شهروند یک کشور واجد شرایط – برتری علمی | ۲۸ ژوئن |
در رابطه با بورسیه کشورهای مختلف بیشتر بخوانید:
میزان پوشش بورسیه دکترا
بورسیههای دکتری تقریباً سهم قابل توجهی در پوشش هزینههای تحصیل و زندگی دارند، اما میزان دقیق هر بورسیه با دیگری متفاوت است. برخی از بورسیهها بودجه کاملی را برای هزینههای تحصیل و هزینههای زندگی در طول دوره دکترا فراهم میکنند. برخی دیگر شاید فقط شما را از پرداخت شهریه معاف کنند یا فقط هزینههای شخصی را تقبل کنند. در جدول زیر، به بررسی میزان پوشش انواع بورسیهها دکترا پرداختهایم:
| انواع بورسیههای دکترا | میزان پوششهای بورسیه |
|---|---|
| بورسیههای دکترای دانشگاهها | حداقل ۱۰% تخفیف در شهریه مخصوص فارغالتحصیلان مقاطع قبلی از همان دانشگاه پوشش عمومی پوشش هزینههای مسافرتی و تحقیقاتی |
| بورسیه دکترای خیریهها و مؤسسات حقوقی | پوشش کامل هزینههای زندگی |
سایر پیشنهادهای مهاجرتی GO2TR با توجه به شرایط اختصاصی خود را میتوانید در صفحه مربوط به آن مشاهده کنید.
روشهای دریافت بورسیه برای تحصیل در خارج
تفاوت بورسیه دکترا با دیگر کمک های دانشجویی
راههای متفاوتی برای کمک در تامین هزینههای تحصیلی به دانشجویان خارجی وجود دارد که یکی از آنها بورسیه تحصیلی (اسکالرشیپ) است. همچنین اگر شما موفق به دریافت بورسیه دکترا نشوید، میتوانید از راههای دیگر برای کاهش هزینههای تحصیل خود استفاده کنید؛ مانند گرنتها، فلوشیپها، استیودنتشیپها و …
بیشتر بخوانید:
هم اسکالرشیپ و هم گرنتها از نوع کمکهای هدیهای هستند، به این معنی که دانشجویان نیازی به بازپرداخت پول ندارند. اما گرنتها معمولاً مبتنی بر نیاز هستند و به دانشجویانی تعلق میگیرند که واقعا توانایی پرداخت هزینههای تحصیلی خود را نداشته باشند. درحالیکه اسکالرشیپها براساس تواناییهای علمی، ورزشی یا هنری اعطا میشوند. وامهای دانشجویی نیز نوعی کمک مالی به دانشجویان هستند که گاهی اوقات بازپرداخت همراه با بهره دارند.
مدل دیگری از کمک هزینههای تحصیلی در دوره دکترا نیز وجود دارند که به استیودنتشیپ (studentships) معروف هستند. برخلاف بورسیههای دکترا که برای کل دوره تحصیلی دانشجو اعطا میشوند، استیودنتشیپها فقط تا اتمام یک پروژه خاص دانشجو را از لحاظ مالی ساپورت میکنند. یعنی اگر شما برای یک دوره تحقیقاتی به یک کشور دیگر بروید و طول این دوره ۳ ماه باشد، کمک هزینه شما نیز تا پایان همان ۳ ماه و به شرط اتمام پروژه خواهد بود.
نمونه هایی از کمک هزینه های دانشگاه ها برای دانشجویان بین المللی
- طرحهایی با بودجه دولتی: در میان دانشگاههای سراسر دنیا، رقابتهای خاصی جهت جذب محققان بینالمللی با استعداد وجود دارد. این بورسیهها معمولاً از بودجههای دولتی تامین میشوند. در ادامه به معرفی برخی از این کمک هزینههای تحصیلی میپردازیم. بورسیههای مشترکالمنافع بریتانیا، بورسیههای تحقیقاتی بینالمللی دکتری نیوزلند یا بورسیههای دولتی دانمارک از این نوع هستند.
- طرحهای مبادله دانشجو: طرح مبادله دانشجو به این معنا است که دو کشور (در برخی موارد گروهی از کشورها) توافقی جهت تامین مالی دانشجوها انجام میدهند. این طرح به این صورت است که دانشجویی از کشور A به کشور B برای تحصیل میرود، کشور B هزینههای این فرد در مقطع دکتری را تامین میکند و در مقابل، کشور A همین رفتار را دربرابر دانشجویانی که از کشور B برای تحصیل به این کشور سفر میکنند، انجام میدهند. یکی از معروفترین نمونههای این طرح، بورسیههای فولبرایت ایالات متحده و بریتانیا است.
- جوایز دانشگاهی: این نوع بورسیههای بینالمللی اغلب از بودجه دانشگاهها برای تحصیل در مقطع دکترا ارائه میشوند.
بررسی رزومههای موفق و بورسیه های تحصیلی با بهناز و سامان
کارشناسان حقوقی و مهاجرتی ما در GO2TR تمام این مراحل را برای شما انجام خواهند داد؛ از پیدا کردن بورسیه مناسب شما تا مکاتبه با دانشگاهها و دریافت بورسیه. برای بررسی رزومه خود جهت دریافت بورسیه میتوانید یک جلسه مشاوره تخصصی با کارشناسان ما رزرو کنید.
پیدا کردن جدیدترین بورسیه های تحصیلی
شما میتوانید از طریق سایتهای زیر، به منبع نامحدودی از انواع بورسیههای مقطع دکترا در سراسر دنیا دسترسی داشته باشید و برای آنها اپلای کنید. البته اگر وقت و مهارت کافی برای انجام این کار را ندارید، بهتر است آن را به یک تیم متخصص مهاجرتی بسپارید. تعدادی از بهترین سایتهای بورسیه در زیر آمدهاند:
- وبسایت Scholarshipportal.com: فهرستی با بیش از ۵,۰۰۰ بورسیه تحصیلی
- وبسایت Scholarships for Development: انواع بورسیهها و کمکهای مالی مخصوصاً برای کشورهای درحال توسعه
- وبسایت Official EU scholarship page: (صفحه رسمی بورسیه تحصیلی اتحادیه اروپا) – لیست بورسیههای تحصیلی موجود برای تحصیل در اروپا
- وبسایت Scholarships.com: وب سایتی با بیش از ۳,۵ میلیون بورسیه و کمک هزینه
لیست رشته های بورسیه دکتری خارج از کشور
خوشبختانه لیست رشته های بورسیه دکتری خارج از کشور، تقریبا تمامی رشتههای تحصیلی در شاخههای مختلف علوم از جمله علوم انسانی، رشته های علوم پایه، رشتههای مهندسی و رشتههای علوم مراقبتی و بهداشتی را پوشش میدهد. دانشگاهها و موسسات مختلف در سراسر جهان، با ارائهی بورسیههای مختلف با مزایا و امکانات ویژه، به دانشجویان دکتری در اکثر رشتههای تحصیلی کمک میکنند تا با دغدغه مالی کمتر و شرایط بهتر بتوانند ادامه تحصیل دهند. در ادامه میتوانید لیست رشته های بورسیه دکتری خارج از کشور را مشاهده کنید.
لیست شماره ۱
- رشته علوم اجتماعی
- جامعهشناسی
- حقوق
- ادبیات
- تاریخ
- جغرافیا
- مدیریت
- روانشناسی
- مطالعات مخاطرات طبیعی
لیست شماره ۲
- شیمی
- فیزیک
- ریاضیات
- علوم مهندسی
- مدیریت صنعتی
- معماری
- طراحی صنعتی
- مهندسی عمران
- و…..
لیست شماره ۳
- میکروب شناسی
- رادیولوژی
- بهداشت محیط
- علوم آزمایشگاهی
- جنین شناسی
- جانورشناسی
- علوم کشاورزی
- گیاهپزشکی
- و….
پرونده های موفق GO2TR در دریافت بورسیه تحصیلی دکترا
شما میتوانید در ادامه تعدادی از بورسیههای دریافتی توسط تیم متخصص گوتوتی آر برای دانشجویان دکترا را مشاهده کنید:
منبع:
سؤالات متداول درباره بورسیه دکتری
آیا امکان تحصیل با دریافت بورسیه دکترا وجود دارد؟
بله، تقریباً تمامی کشورهای دنیا برای مقطع دکترا به دانشجویان خارجی بورسیه ارائه میدهند.
مهمترین شرایط دریافت بورسیه دکتری چیست؟
این شرایط بسته به کشور و دانشگاه مقصد متفاوت است؛ داشتن مدرک زبان، توصیهنامه و مدرک تحصیلی قبلی با معدل بالا از مهمترین شرایط است.
آیا بورسیه دکترا تمامی هزینههای تحصیل را پوشش میدهند؟
مقدار پوشش هر بورسیه به سیاستهای سازمان ارائهدهنده آن برمیگردد، بورسیههایی مانند بورسیه فولبرایت آمریکا و بورسیه DAAD آلمان تمامی هزینههای تحصیل شما را پوشش میدهند.
آیا پس از اتمام دوره دکترا باید بورسیه را بازپرداخت کنم؟
خیر، ماهیت بورسیه (اسکالرشیپ) کمک مالی است و نیازی به بازپرداخت ندارد.
همــــــــــــین الان مشــاوره بگیــر!
هفت روز هفته از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ شب
پرسش و پاسخ