آزمون CFA | مدرک حرفه ای تحلیلگران مالی

برای هر کسی که می‌خواهد در دنیای مالی حرفی برای گفتن داشته باشد، آزمون CFA یک فرصت طلایی است. این آزمون، که معتبرترین آزمون در حوزه تحلیل مالی و سرمایه‌گذاری است، با سه سطح چالش‌برانگیزش شما را به یک حرفه‌ای در سطح جهان تبدیل می‌کند. در ایران، جایی که بازار بورس داغ، دلار گران و فرصت‌های شغلی خوب کم است، داشتن مدرک CFA می‌تواند درها را به سمت کار در شرکت‌های خارجی یا موفقیت در بازار داخلی باز کند.

برای تبدیل شدن به یک دارنده CFA، شما باید سه امتحان دشوار را پشت سر بگذارید، مدرک لیسانس داشته باشید و حداقل ۴۰۰۰ ساعت تجربه کاری مرتبط داشته باشید. قبولی در امتحانات برنامه CFA مستلزم داشتن نظم و انضباط قوی و مقدار زیادی مطالعه است. در این مقاله با زبان ساده می‌فهمیم آزمون CFA چیست؟ چرا برای ما ایرانی‌ها یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌ست و چطور می‌توانید با قبول شدن در آن آینده‌تان را بسازید.

آزمون CFA چیست؟

موسسه CFA قبلاً انجمن مدیریت سرمایه گذاری و تحقیقات (AIMR) نام داشت. CFA (مخفف Chartered Financial Analyst) یک مدرک حرفه‌ای است که در سه سطح آزمون انجام شده و در دنیا به‌عنوان استاندارد طلایی تحلیل مالی شناخته می‌شود. این آزمون مهارت‌هایی مثل تحلیل سرمایه‌گذاری، مدیریت پرتفو، ارزش‌گذاری سهام و حتی اخلاق حرفه‌ای را به شما یاد می‌دهد. این موراد همان چیزهایی هستند که در بازار کار واقعی به آن‌ها نیاز خواهید داشت.

بر خلاف مدارک دانشگاهی یا حتی MBA که گاهی فقط تئوری‌ هستند، CFA عملگراست و مستقیم به شما یاد می‌دهد چگونه پول را مدیریت کنید. هر سال بیش از ۱۷۰,۰۰۰ نفر در دنیا برای این آزمون ثبت‌نام می‌کنند، چون می‌دانند که CFA یک اعتبار برای رزومه‌شان است. بیش از ۲۰۰,۰۰۰ دارنده مدرک CFA در ۱۶۴ کشور جهان وجود دارند. برای ما ایرانی‌ها که دنبال یک راه برای پیشرفت در این اقتصاد پرنوسان هستیم، این مدرک می‌تواند یک نقطه شروع محکم باشد.

چرا مدرک CFA برای ایرانی‌ ها مهم است؟

• اول اینکه بازار بورس ایران این روزها بسیار داغ است، میلیون‌ها نفر سهام می‌خرند و می‌فروشند، ولی تعداد کمی واقعاً بلدند چطور تحلیل درست انجام دهند. CFA به شما این مهارت را می‌دهد که در این بازار شلوغ سرتان را بالا نگه دارید و با اطمینان جلو بروید.
• دوم، در شرایطی که دلار حدود ۱۰۰,۰۰۰ تومان است، کار از راه دور برای شرکت‌های خارجی با حقوق دلاری یک رویای دست‌یافتنی است و مدرک CFA این در را به رویتان باز می‌کند.
• سوم، اگر قصد مهاجرت دارید یا می‌خواهید در شرکت‌های داخلی بدرخشید، این مدرک رزومه‌تان را از بقیه متمایز می‌کند. طبق آمار، دارندگان مدرک CFA در دنیا به طور متوسط ۱۸۰,۰۰۰ دلار در سال درآمد دارند. تصور کنید با این پول در ایران چه کارهایی که می‌توان انجام داد. حتی اگر قصد مهاجرت ندارید و فقط بخواهید در شهری مثل تهران کار کنید، شرکت‌های سرمایه‌گذاری دنبال آدمهای حرفه‌ای مثل شما می‌گردند.

ساختار آزمون CFA

آزمون CFA در سه سطح برگزار می‌شود. سطح ۱ دانش پایه مالی مثل مفاهیم اولیه سرمایه‌گذاری و آمار را می‌سنجد. سطح ۲ عمیق‌تر شده و روی تحلیل دارایی‌ها و ارزش‌گذاری تمرکز دارد. سطح ۳ هم کاربرد عملی را تست می‌کند. هر سطح به حدود ۳۰۰ ساعت مطالعه نیاز دارد، یعنی اگر روزی ۲ ساعت بخوانید، طی ۵-۶ ماه می‌توانید آماده شوید.

آزمون سطح I چهار بار در سال در ماه‌های فوریه، می، آگوست و نوامبر برگزار می‌شود. آزمون سطح دوم سه بار در سال در ماه‌های می، آگوست و نوامبر برگزار می‌گردد. آزمون سطح III دو بار در سال در ماه‌های فوریه و آگوست برگزار می‌شود.

مؤسسه CFA بیش از ۴۰۰ مرکز آزمون در سراسر جهان دارد. شما می‌توانید در مراکز آزمون نزدیک ایران مثل دبی شرکت کنید.

آزمون CFA سطح اول

آزمون CFA سطح ۱ روی این موضوع تمرکز دارد که ببیند چطور می‌توانید با ابزارهای مالی در ۱۰ حوزه مختلف تحلیل انجام دهید. این حوزه‌ها شامل استانداردهای اخلاقی و حرفه‌ای، روش‌های کمی (مثل آمار)، اقتصاد، تحلیل صورت‌های مالی، امور مالی شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری در سهام، درآمد ثابت (مثل اوراق قرضه)، مشتقات (مثل قراردادهای آتی)، سرمایه‌گذاری‌های جایگزین (مثل املاک) و مدیریت پرتفو می‌شوند. این آزمون ۱۸۰ تا سوال چندگزینه‌ای دارد و ۴ ساعت و نیم وقت دارید که به آن‌ها پاسخ دهید.

آزمون سطح دوم

آزمون CFA سطح دوم بر ارزیابی انواع دارایی‌ها متمرکز است و بر توانایی شما در به‌کارگیری ابزارها و مفاهیم سرمایه‌گذاری تأکید دارد. پرسش‌های مربوط به گزارشگری و تحلیل مالی عموماً بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) تنظیم می‌شوند. این آزمون شامل ۲۲ مجموعه آیتم (مطالعات موردی کوتاه) و ۸۸ پرسش چندگزینه‌ای است که در مجموع ۱۱۰ پرسش را در بر می‌گیرد.

آزمون سطح سوم

آزمون CFA سطح سوم بر برنامه‌ریزی مؤثر دارایی و مدیریت پرتفولیو تمرکز دارد. این مرحله از شما می‌خواهد که تمامی مفاهیم و روش‌های تحلیلی آموخته‌شده از کل برنامه درسی را یکپارچه سازید و به کار ببندید. ساختار آزمون چندبخشی است و شامل ۱۱ مجموعه آیتم و ۱۱ پرسش تشریحی (مقاله‌ای) می‌باشد که باید در مدت ۴ ساعت و ۲۴ دقیقه تکمیل شوند. پاسخ‌های دست‌نویس شما به صورت دستی ارزیابی و نمره‌دهی می‌گردند.

نرخ قبولی در آمون CFA چقدر است؟

نرخ قبولی برای آزمون در دهه‌های اخیر زیر ۵۰ درصد است، و آزمون CFA را به یکی از دشوارترین مدارک مالی برای دریافت تبدیل کرده است. بر اساس آنچه در سایت رسمی مؤسسه CFA آمده میزان قبولی شرکت‌کنندگان در هر سطح در آخرین آزمون‌های برگزار شده چیزی است که در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.

شرایط ثبت‌ نام در آزمون CFA

جهت ثبت‌نام در آزمون سطح اول (Level I) برنامه CFA، مؤسسه CFA معیارهای حداقلی را تعیین کرده که به شرح زیر است:

تحصیلات آکادمیک یا تجربه شغلی

• تجربه کاری: در صورت فقدان مدرک کارشناسی، باید دست‌کم ۴,۰۰۰ ساعت تجربه کاری شغلی (معادل حداقل سه سال) داشته باشید. این تجربه باید در حوزه‌هایی باشد که شامل تصمیم‌گیری یا تحلیل باشد (نظیر فعالیت‌های مالی، مدیریتی یا تحلیلی). تجربه‌های پاره‌وقت مورد قبول نیست. و این میزان تجربه باید پیش از ثبت‌نام تکمیل شده باشد.
• مدرک کارشناسی: برخورداری از مدرک کارشناسی (Bachelor’s Degree) یا معادل آن، بدون توجه به رشته تحصیلی، الزامی است. شما باید این مدرک را پیش از ثبت‌نام در آزمون سطح دوم (Level II) اخذ کرده باشید.
• دانشجویان سال آخر کارشناسی: چنانچه هنوز مدرک کارشناسی را دریافت نکرده باشید، اما در سال آخر دوره کارشناسی باشید (یعنی کمتر از ۱۲ ماه تا فارغ‌التحصیلی‎‌تان باقی مانده باشد)، امکان ثبت‌نام در آزمون سطح اول برایتان وجود دارد.

تسلط بر زبان انگلیسی

زبان آزمون CFA تنها انگلیسی است؛ از این رو، تسلط کافی بر این زبان ضروری است. ارائه مدرک زبان (مانند IELTS) الزامی نیست، اما از آنجایی که سؤالات آزمون CFA به‌صورت چندگزینه‌ای یا تشریحی ارائه می‌شوند و حاوی اصطلاحات تخصصی مالی هستند، باید توانایی درک سؤالات و پاسخ‌گویی به آن‌ها را داشته باشید.

محدودیت‌ های جغرافیایی

ساکنان کشورهایی نظیر کوبا، کره شمالی، سوریه یا منطقه کریمه، به دلیل تحریم‌های ایالات متحده، از شرکت در آزمون یا عضویت در مؤسسه CFA محروم هستند. برای ایرانیان، این محدودیت به‌صورت مستقیم اعمال نمی‌شود، اما از آنجا که آزمون در داخل ایران برگزار نمی‌گردد، لازم است به کشوری دیگر (مانند ترکیه یا امارات متحده عربی) سفر کنید.

گذرنامه معتبر

برای ثبت‌نام و حضور در آزمون، داشتن گذرنامه بین‌المللی معتبر الزامی است. این گذرنامه در روز آزمون بررسی می‌شود و باید با اطلاعات ثبت‌شده در زمان ثبت‌نام مطابقت داشته باشد.

هزینه آزمون CFA

زمان ثبت نام در آزمون CFA سال ۲۰۲۵ به پایان رسیده است و شما می‌توانید طبق تعرفه‌های جدید برای آزمون‌های سال آینده ثبت نام کنید.

مؤسسه CFA اعلام کرده است که از تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ (معادل ۲۹ آوریل ۲۰۲۵)، دیگر هزینه اولیه ۳۵۰ دلاری که پیش‌تر به صورت یک‌جا هنگام ورود به برنامه CFA از داوطلبان دریافت می‌گردید، مطالبه نخواهد شد. این اقدام با هدف کاهش موانع مالی در مرحله ابتدایی ثبت‌نام صورت می‌گیرد تا داوطلبان بیشتری بتوانند به این برنامه حرفه‌ای دسترسی یابند. برای داوطلبان ایرانی، این تغییر به معنای صرفه‌جویی در حدود ۳۵ میلیون تومان (با احتساب نرخ تقریبی ۱۰۰,۰۰۰ تومان برای هر دلار) است که می‌تواند انگیزه مضاعفی برای پیوستن به این برنامه بین‌المللی فراهم آورد.

برای اینکه شما به یک فرد دارای مدرک CFA (یعنی Charterholder) تبدیل شوید، باید هر سه سطح آزمون CFA را بگذرانید. هزینه کل این مسیر بستگی به این دارد که چه زمانی برای امتحانات ثبت‌نام کنید: اگر زودتر و در دوره ثبت‌نام اولیه (Early Registration) ثبت‌نام کنید، هزینه کمتر (۳۵۲۰ دلار) می‌شود، اما اگر در دوره ثبت‌نام استاندارد (Standard Registration) ثبت‌نام کنید، هزینه بیشتر (تا ۴۶۰۰ دلار) خواهد بود. این مبلغ شامل هزینه‌های ثبت‌نام برای هر سه سطح آزمون است.

این قیمت‌های جدید برای آزمون‌هایی که از فوریه ۲۰۲۶ (بهمن ۱۴۰۴) به بعد برگزار می‌شوند، اعمال خواهد شد و ثبت‌نام برای این دوره از ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۲۹ آوریل ۲۰۲۵) شروع می‌شود. اما برای آزمون‌هایی که قبل از فوریه ۲۰۲۶ برگزار می‌شوند (مثلاً در سال ۲۰۲۵)، هزینه‌ها تغییری نمی‌کند و همان قیمت‌های قبلی پابرجاست.

هزینه آزمون CFA برای ایرانی ها

از آنجایی که آزمون CFA در ایران برگزار نمی‌شود هزینه شرکت در آزمون بسیار بیشتر از آنچیزی است که در اینجا می‌بینید. اگر قصد شرکت در آزمون CFA دارید باید موارد زیر را در نظر بگیرید:

• مالیات: هزینه‌های CFA شامل مالیات‌ نمی‌شود ولی در مناطقی مثل دبی ممکن است مالیات منطقه به آن افزوده شود. این موضوع بستگی به انتخاب مکان و زمان انتخابی شما برای آزمون دارد.
• هزینه‌های سفر و اقامت: هزینه‌هایی مثل بلیط رفت و برگشت، اقامت، ویزا
• هزینه منابع آزمون CFA: چنانچه ثبت نام خود را تکمیل کنید، نسخه دیجیتال منابع آزمون CFA رایگان در اختیارتان قرار خواهد گرفت ولی بسیاری از افراد نسخه‌های چاپی کتاب آزمون CFA را می‌خرند و یا در دوره‌های آمادگی آزمون سی اف ای شرکت می‌کنند. این هزینه‌ها اختیاری است اما برای قبولی لازم به نظر می‌رسند.
• هزینه‌های جانبی: ماشین حساب مجاز CFA، هزینه تکرار آزمون، هزینه تغییر زمان آزمون (۲۵۰ دلار)

بورسیه های آزمون CFA

مؤسسه CFA برای کمک به افرادی که توانایی پرداخت هزینه‌های کامل برنامه CFA را ندارند، بورسیه‌های متنوعی را ارائه می‌دهد. در ادامه، انواع این بورسیه‌ها را توضیح می‌دهیم:

• بورسیه دسترسی: برای کسانی که از نظر مالی در تنگنا هستند. این بورسیه هزینه ثبت‌نام اولیه برنامه را تقبل می‌کند و هزینه آزمون را به ۴۰۰ دلار کاهش می‌دهد. برای درخواست، باید شرایط ورود به برنامه CFA را داشته باشید. اگر اطلاعات اشتباه یا گمراه‌کننده بدهید، ممکن است جریمه شوید، این جریمه‌ می‌تواند مواردی همچون محرومیت از برنامه CFA یا بورسیه‌های بعدی باشد.
• بورسیه دانشجویی: برای دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های همکار CFA است. هزینه آزمون را به ۶۰۰ دلار کاهش می‌دهد. این بورسیه ۶ ماه اعتبار دارد و باید در این مدت برای آزمون CFA ثبت نام کنید.
• بورسیه اساتید: برای اساتید تمام‌وقت دانشگاه‌هایی که درس‌های مالی تدریس می‌کنند. هزینه آزمون را به ۶۰۰ دلار کاهش می‌دهد.

این بورسیه‌ها تعداد محدودی دارند و رقابت برای دریافتشان بالاست، پس بهتر است هرچه زودتر درخواست بدهید. گرفتن بورسیه می‌تواند بخشی از هزینه‌های آزمون CFA را جبران کند و راه رسیدن به مدرک CFA را ارزان‌تر و دست‌یافتنی‌تر کند.

مزایای داشتن مدرک CFA

مزیت CFA در این است که هم مهارت شما را بالا می‌برد، هم اعتبار و درآمدتان را و هم دنیا را برایتان بزرگ‌تر می‌کند. اگر به فعالیت در بازارهای مالی علاقه دارید و دنبال یک جهش بزرگ در حرفه‌ات هستید، CFA می‌تواند همان چیزی باشد که دنبالش هستند.

چگونه برای آزمون CFA آماده شوید؟

۱. برنامه‌ریزی مطالعه

• آمادگی برای هر سطح نیازمند حداقل ۳۰۰ ساعت مطالعه طی شش ماه (۱۲-۱۵ ساعت هفتگی) است.

۲. استفاده از منابع آموزشی

• از سامانه “Learning Ecosystem” مؤسسه CFA، شامل کتاب‌های درسی، سؤالات تمرینی و آزمون‌های شبیه‌سازی، استفاده نمایید. برای آمادگی آزمون CFA سطح یک و دو استفاده از منابع تکمیلی نظیر Schweser نیز سودمند است.

۳. تمرین و شرکت در آزمون‌های شبیه‌سازی

• نمونه سؤالات زیادی را حل کنید و در ۲-۳ آزمون شبیه‌سازی انجام دهید. در چهار هفته پایانی، تمرکزتان بر مرور مطالب باشد.

۴. تکمیل ماژول مهارت عملی

• یکی از ماژول‌های عملی موسسه CFA (مانند Python) را پیش از آزمون به اتمام رسانید.

۵.آماده شدن در روز آزمون

• ۳۰ دقیقه پیش از شروع در محل حضور یابید. تنها گذرنامه و ماشین‌حساب مجاز (BA II Plus یا HP 12C) همراه داشته باشید.

ملاحظات برای ایرانیان: با استفاده از VPN ثبت‌نام کنید، در ترکیه یا دبی آزمون دهید و منابع را به‌صورت دیجیتال تهیه نمایید.

نتایج آزمون CFA

پس از اتمام پنجره برگزاری آزمون (آخرین روز اجرای آزمون برای هر سطح)، مؤسسه CFA طی بازه‌ای ۵ تا ۸ هفته‌ای نتایج را اعلام می‌نماید. به عنوان مثال، چنانچه آزمون سطح اول در فوریه ۲۰۲۶ برگزار شود و پنجره آن در ۲۵ فوریه بسته گردد، نتایج احتمالاً بین اواخر مارس تا اوایل آوریل ۲۰۲۶ اطلاع‌رسانی خواهد شد. این بازه زمانی برای تمامی سطوح (سطح اول، دوم و سوم) یکسان است، زیرا فرآیند تصحیح آزمون‌های کامپیوتری و ارزیابی‌ها دارای روندی استاندارد است.

نتایج اعلام‌شده شامل دو بخش اصلی است:

• قبولی یا مردودی: صرفاً وضعیت “قبول” (Pass) یا “مردود” (Fail) اعلام می‌شود و هیچ نمره عددی دقیقی (مانند ۷۵ از ۱۰۰) ارائه نمی‌گردد.
• گزارش عملکرد (ویژه سطوح اول و دوم): برای داوطلبانی که در سطوح اول یا دوم شرکت کرده‌اند، گزارش امتیازی نیز ارائه می‌شود که عملکرد آن‌ها را در هر حوزه موضوعی (نظیر اخلاق حرفه‌ای، روش‌های کمی و گزارشگری مالی) نشان می‌دهد. این گزارش در سه دسته‌بندی ارائه می‌شود:
• کمتر از ۵۰٪: ضعیف.
• ۵۰ تا ۷۰٪: متوسط.
• بیش از ۷۰٪: خوب.
  این گزارش به َما کمک می‌کند نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنید و در صورت مردودی، برای آمادگی مجدد برنامه‌ریزی نمایید. در سطح سوم، به دلیل وجود بخش تشریحی، تنها نتیجه کلی (قبول یا مردود) اعلام می‌شود و گزارش امتیازی ارائه نمی‌گردد.

نحوه اطلاع از نتایج

نتایج از طریق ایمیل به شما اطلاع داده می‌شود و همچنین در حساب کاربری شما در وب‌سایت مؤسسه CFA نیز قابل مشاهده است. برای دسترسی، باید از همان آدرس ایمیل و رمز عبوری که هنگام ثبت‌نام استفاده شده، وارد سامانه شوید. برای داوطلبان ایرانی که ممکن است از VPN استفاده کنند، اطمینان حاصل کنید که هنگام بررسی نتایج نیز به VPN متصل باشید.

اطلاعات تکمیلی

مؤسسه CFA صفحه‌ای در وب‌سایت خود دارد که جزئیات بیشتری درباره تفسیر نتایج ارائه می‌دهد. این بخش توضیح می‌دهد که حداقل امتیاز قبولی (MPS – Minimum Passing Score) چگونه تعیین می‌شود (این امتیاز هر سال متغیر است و به‌صورت عمومی اعلام نمی‌گردد) و چگونه می‌توان از گزارش عملکرد برای بهبود بهره برد.

پیشنهادات برای شرکت در آزمون CFA برای ایرانی ها

نتیجه گیری

آزمون CFA یه فرصت طلایی برای کسانی است که می‌خواهند در دنیای مالی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشند، اما برای شرکت‌کننده‌های ایرانی، این مسیر پر از چالش‌هایی مثل نبود مرکز آزمون در ایران، مشکلات پرداخت ارزی به‌خاطر تحریم‌ها، و نیاز به سفر خارجی است. با این حال، با برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از بورسیه‌ها و منابع در دسترس (مثل Schweser یا CFA Curriculum دیجیتال)، شما می‌توانید این موانع را پشت سر بگذارید. این مدرک می‌تواند برای شما یک جهش بزرگ باشد، به شرطی که صبر و پشتکار داشته باشید.

مؤسسه مهاجرتی گوتوتی‌آر می‌تواند در این مسیر نقش مهمی بازی کند، به‌خصوص برای افرادی که هم‌زمان به فکر مهاجرت و کار در کشورهای دیگر هستند. کارشناسان و متخصصان مهاجرتی GO2TR می‌توانند با مشاوره درباره ویزای کشورهای میزبان آزمون (مثل ترکیه، امارات یا ارمنستان)، هماهنگی سفر، و حتی پیدا کردن فرصت‌های شغلی بعد از گرفتن مدرک، کار را برای شما آسان‌تر کنند.

منبع

• CFA Institute

سوالات متداول